A na końcu było… – warianty cywilizacji postpiśmiennej. Dyskusja z udziałem Jacka Dukaja wokół jego najnowszej książki Po piśmie (2019)

Jak technologie cyfrowe zmieniają sposób, w jaki myślimy?
Czy wykształcony człowiek przyszłości będzie jeszcze potrafił czytać?
Czy literatura potrafi jeszcze pomóc zrozumieć nam świat?
Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć w trakcie rozmowy z Jackiem Dukajem, a punktem wyjścia będzie wydany przez niego w zeszłym roku zbiór esejów „Po piśmie”.

Kluczowa teza tytułowego eseju brzmi następująco: po trwającej setki lat epoce piśmienności, w której tekst pisany decydował o kształcie ludzkiej kultury, ale też świadomości indywidualnego człowieka, powoli wkraczamy w erę bezpośredniego transferu przeżyć. Dzięki nowym technologiom – od fonografu po rzeczywistość wirtualną – możliwe staje się przenoszenie w czasie i przestrzeni wrażeń zmysłowych bez konieczności opakowywania ich w sensowne opowieści. Dla „cyfrowych tubylców”, czyli pokoleń wychowujących się w środowisku mediów cyfrowych, oznacza to konieczność balansowania między skrajnie odmiennymi kulturami: rzeczywistością ich przodków, wykształconych na podręcznikach i literaturze, a rzeczywistością rówieśników komunikujących się ze sobą strzępami audiowizualnych wrażeń. To spotkanie różnych postrzegania i doświadczania świata, dwóch niekoniecznie komplementarnych „myślunków”.

Podczas rozmowy podejmiemy się spekulacji na temat możliwych przyszłości człowieka „po piśmie”. Zastanowimy się, jak technologie „transferu przeżyć” mogą wpłynąć na jego wrażliwość i wartości? I czy wobec nadchodzących przemian kulturowych jest jeszcze miejsce dla tekstocentrycznej humanistyki?

Rozmowę poprowadzi Konrad Wojnowski z Katedry Performatyki UJ.
Jacek Dukaj (ur. 1974) – jeden z najciekawszych współczesnych prozaików polskich. Premiery jego książek to każdorazowo wydarzenia literackie. Autor Xavrasa Wyżryna, Czarnych oceanów, Extensy, Córki łupieżcy, Innych pieśni, Perfekcyjnej niedoskonałości, Lodu oraz licznych opowiadań – w tym zekranizowanej przez Tomasza Bagińskiego Katedry – zgromadzonych m.in. w tomie W kraju niewiernych. Pomysłodawca antologii pt. PL+50. Historie przyszłości. Wielokrotny laureat nagród im. Janusza A. Zajdla (również za Lód), trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki”, a w tym roku także do nagrody literackiej Nike, Nagrody Mediów Publicznych Cogito i Angelusa; laureat nagrody Kościelskich, laureat Europejskiej Nagrody Literackiej 2009.

Wydarzenie jest realizowane w ramach cyklu spotkań organizowanych przez Katedrę Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z księgarnio-kawiarnią De Revolutionibus .

W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się apokaliptycznych wizji przyszłości w wielu sferach kultury. Klimatolodzy i ekolodzy wieszczą rychłą katastrofę ekologiczną i związane z nią cierpienie milionów ludzi; filozofowie, przyglądając się rozpowszechnieniu fake newsów w Internecie, mówią o końcu sfery publicznej; socjologowie i politolodzy zaś, obserwując rosnącą popularność ruchów populistycznych w krajach Zachodu, mówią o końcu demokracji. Czy powszechne dziś przekonanie o zbliżającej się apokalipsie nie obnaża kruchości naszego zaufania do kategorii, którymi opisujemy świat?
Czy mierzenie się z kryzysem może stać się impulsem do przemyślenia dotychczasowych sposobów bycia w świecie i utorowania drogi nowym wersjom przyszłości?

Proponowany cykl spotkań ma na celu prezentację i krytyczną refleksję nad najnowszymi, scenariuszami przyszłości w naukach, sztukach i kulturze popularnej. Czy obrazy upadku człowieka w kontakcie z technologią, przedstawiane w takich serialach jak Black Mirror, mają rację bytu? Czy wobec kryzysu ekologicznego możemy z całą stanowczością stwierdzić, że jest już „po człowieku”?… Nie chodzi tu jednak wyłącznie o znane z kultury science fiction futurystyczne wizje rozwoju ludzkości, lecz także o rozwijające się współcześnie projekty polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i naukowe, które – być może – zrealizują się w przyszłości.