I po końcu świata. Możliwe przyszłości świata w powieściach i filmach SF.

Wykład performatywny Prof. Małgorzaty Sugiery.

I po końcu świata. Możliwe przyszłości świata w powieściach i filmach SF.

Choć to pozornie paradoksalne, w dzisiejszych powieściach i filmach SF koniec świata (w jakiejkolwiek by nie był postaci) wcale nie finalizuje opowieści. Wręcz przeciwnie: stanowi pretekst, żeby rozpocząć opowieść kolejną. Czasem, jak dzieje się to choćby w Starości aksolotla Jacka Dukaja, po końcu świata mnożą się wysiłki tych, co przez przypadek ocaleli, żeby stary świat powtarzać jak grę cieni. O wiele częściej jednak ludzi zastępują ludzko- maszynowe hybrydy, jak w cyklu powieściowym o robotach-genetykach J.S. Morina, albo też ostatni przedstawiciele ludzkiego gatunku szukają przeżycia wśród gwiazd i po stuleciach wracają na Ziemię, jak w filmie 1000 lat po Ziemi M. Nighta Shyamalana. Aby przekonać się o tym, co chcą nam powiedzieć takie obrazy możliwej przyszłości świata po jego końcu, warto przyjrzeć im się ponownie w kontekście litewskiej performatywnej instalacji/opery-
performansu Sun & Sea: Marina, która zdobyła Złotego Lwa na tegorocznym Biennale w Wenecji. Tu bowiem koniec świata wcale nie nadchodzi, choć świat się kończy…

Małgorzata Sugiera – profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierownik Katedry Performatyki na Wydziale Polonistyki. Jej zainteresowania naukowe obejmują europejski dramat XX wieku, problematykę gender i queer oraz zagadnienia performatywności i materialności kultury XIX/XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii nauki oraz relacji między zjawiskami artystycznymi a technonauką.
Opublikowała dwanaście monografii, ostatnio Upiory i inne powroty. Pamięć – historia – dramat (2005), Inny Szekspir (2009) oraz Nieludzie.
Zajmuje się także tłumaczeniem prac naukowych z kilku języków (ponad piętnaście monografii, część tłumaczona wspólnie z Mateuszem Borowskim: J. L. Styan, Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce, 1995; H.-Th. Lehmann, Teatr postdramatyczny, 2005; E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, 2008 oraz Teatr i teatrologia, 2012; J. Butler, Żądanie Antygony, 2010; H. Foster, Powrót Realnego, 2010; F. Rokem, Wystawianie historii, 2010 oraz Filozofowie & ludzie teatru 2014; W. B. Worthen, Dramat: między literaturą a przedstawieniem, 2013; T. Bardini, Junkware czyli do odzysku, 2016). W 2017 roku w serii „Interpretacje” ukaże się polska wersja monografii Jussiego Parikki Owady i media, kolejna książka Eriki Fischer-Lichte Performatywność oraz Performans Diany Taylor. Tłumaczy także sztuki teatralne, między innymi Heinera Müllera, Elfriede Jelinek, Fritza Katera czy Laurenta Gaude.

Wydarzenie jest realizowane w ramach cyklu spotkań organizowanych przez Katedrę Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z księgarnio-kawiarnią De Revolutionibus .

W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się apokaliptycznych wizji przyszłości w wielu sferach kultury. Klimatolodzy i ekolodzy wieszczą rychłą katastrofę ekologiczną i związane z nią cierpienie milionów ludzi; filozofowie, przyglądając się rozpowszechnieniu fake newsów w Internecie, mówią o końcu sfery publicznej; socjologowie i politolodzy zaś, obserwując rosnącą popularność ruchów populistycznych w krajach Zachodu, mówią o końcu demokracji. Czy powszechne dziś przekonanie o zbliżającej się apokalipsie nie obnaża kruchości naszego zaufania do kategorii, którymi opisujemy świat?
Czy mierzenie się z kryzysem może stać się impulsem do przemyślenia dotychczasowych sposobów bycia w świecie i utorowania drogi nowym wersjom przyszłości?

Proponowany cykl spotkań ma na celu prezentację i krytyczną refleksję nad najnowszymi, scenariuszami przyszłości w naukach, sztukach i kulturze popularnej. Czy obrazy upadku człowieka w kontakcie z technologią, przedstawiane w takich serialach jak Black Mirror, mają rację bytu? Czy wobec kryzysu ekologicznego możemy z całą stanowczością stwierdzić, że jest już „po człowieku”?… Nie chodzi tu jednak wyłącznie o znane z kultury science fiction futurystyczne wizje rozwoju ludzkości, lecz także o rozwijające się współcześnie projekty polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i naukowe, które – być może – zrealizują się w przyszłości.