Inne przyszłości

Jak technologie cyfrowe zmieniają sposób, w jaki myślimy? Czy wykształcony człowiek przyszłości będzie jeszcze potrafił czytać? Czy literatura potrafi jeszcze pomóc zrozumieć nam świat? Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć w trakcie rozmowy z Jackiem Dukajem, a punktem wyjścia będzie wydany przez niego w zeszłym roku zbiór esejów „Po piśmie”. Kluczowa teza tytułowego eseju brzmi następująco: po trwającej setki lat epoce piśmienności, w której tekst pisany decydował o kształcie ludzkiej kultury, ale też świadomości indywidualnego człowieka, powoli wkraczamy w erę bezpośredniego transferu przeżyć. Dzięki nowym technologiom – od fonografu po rzeczywistość wirtualną – możliwe staje się przenoszenie w czasie i przestrzeni wrażeń zmysłowych bez konieczności opakowywania ich w sensowne opowieści. Dla „cyfrowych tubylców”, czyli pokoleń wychowujących się w środowisku mediów cyfrowych, oznacza to konieczność balansowania między skrajnie odmiennymi kulturami: rzeczywistością ich przodków, wykształconych na podręcznikach i literaturze, a rzeczywistością rówieśników komunikujących się ze sobą strzępami audiowizualnych wrażeń. To spotkanie różnych postrzegania i doświadczania świata, dwóch niekoniecznie komplementarnych „myślunków”. Podczas rozmowy podejmiemy się spekulacji na temat możliwych przyszłości człowieka „po piśmie”. Zastanowimy się, jak technologie „transferu przeżyć” mogą wpłynąć na jego wrażliwość i wartości? I czy wobec nadchodzących przemian kulturowych jest jeszcze miejsce dla tekstocentrycznej humanistyki? Rozmowę poprowadzi Konrad Wojnowski z Katedry Performatyki UJ. Jacek Dukaj (ur. 1974) - jeden z najciekawszych współczesnych prozaików polskich. Premiery jego książek to każdorazowo wydarzenia literackie. Autor Xavrasa Wyżryna, Czarnych oceanów, Extensy, Córki łupieżcy, Innych pieśni, Perfekcyjnej niedoskonałości, Lodu oraz licznych opowiadań – w tym zekranizowanej przez Tomasza Bagińskiego Katedry - zgromadzonych m.in. w tomie W kraju niewiernych. Pomysłodawca antologii pt. PL+50. Historie przyszłości. Wielokrotny laureat nagród im. Janusza A. Zajdla (również za Lód), trzykrotnie nominowany do Paszportu „Polityki”, a w tym roku także do nagrody literackiej Nike, Nagrody Mediów Publicznych Cogito i Angelusa; laureat nagrody Kościelskich, laureat Europejskiej Nagrody Literackiej 2009. Wydarzenie jest realizowane w ramach cyklu spotkań organizowanych przez Katedrę Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z księgarnio-kawiarnią De Revolutionibus . W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się apokaliptycznych wizji przyszłości w wielu sferach kultury. Klimatolodzy i ekolodzy wieszczą rychłą katastrofę ekologiczną i związane z nią cierpienie milionów ludzi; filozofowie, przyglądając się rozpowszechnieniu fake newsów w Internecie, mówią o końcu sfery publicznej; socjologowie i politolodzy zaś, obserwując rosnącą popularność ruchów populistycznych w krajach Zachodu, mówią o końcu demokracji. Czy powszechne dziś przekonanie o zbliżającej się apokalipsie nie obnaża kruchości naszego zaufania do kategorii, którymi opisujemy świat? Czy mierzenie się z kryzysem może stać się impulsem do przemyślenia dotychczasowych sposobów bycia w świecie i utorowania drogi nowym wersjom przyszłości? Proponowany cykl spotkań ma na celu prezentację i krytyczną refleksję nad najnowszymi, scenariuszami przyszłości w naukach, sztukach i kulturze popularnej. Czy obrazy upadku człowieka w kontakcie z technologią, przedstawiane w takich serialach jak Black Mirror, mają rację bytu? Czy wobec kryzysu ekologicznego możemy z całą stanowczością stwierdzić, że jest już „po człowieku”?... Nie chodzi tu jednak wyłącznie o znane z kultury science fiction futurystyczne wizje rozwoju ludzkości, lecz także o rozwijające się współcześnie projekty polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i naukowe, które – być może – zrealizują się w przyszłości.

Wykład performatywny Prof. Małgorzaty Sugiery. I po końcu świata. Możliwe przyszłości świata w powieściach i filmach SF. Choć to pozornie paradoksalne, w dzisiejszych powieściach i filmach SF koniec świata (w jakiejkolwiek by nie był postaci) wcale nie finalizuje opowieści. Wręcz przeciwnie: stanowi pretekst, żeby rozpocząć opowieść kolejną. Czasem, jak dzieje się to choćby w Starości aksolotla Jacka Dukaja, po końcu świata mnożą się wysiłki tych, co przez przypadek ocaleli, żeby stary świat powtarzać jak grę cieni. O wiele częściej jednak ludzi zastępują ludzko- maszynowe hybrydy, jak w cyklu powieściowym o robotach-genetykach J.S. Morina, albo też ostatni przedstawiciele ludzkiego gatunku szukają przeżycia wśród gwiazd i po stuleciach wracają na Ziemię, jak w filmie 1000 lat po Ziemi M. Nighta Shyamalana. Aby przekonać się o tym, co chcą nam powiedzieć takie obrazy możliwej przyszłości świata po jego końcu, warto przyjrzeć im się ponownie w kontekście litewskiej performatywnej instalacji/opery- performansu Sun & Sea: Marina, która zdobyła Złotego Lwa na tegorocznym Biennale w Wenecji. Tu bowiem koniec świata wcale nie nadchodzi, choć świat się kończy... Małgorzata Sugiera – profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierownik Katedry Performatyki na Wydziale Polonistyki. Jej zainteresowania naukowe obejmują europejski dramat XX wieku, problematykę gender i queer oraz zagadnienia performatywności i materialności kultury XIX/XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii nauki oraz relacji między zjawiskami artystycznymi a technonauką. Opublikowała dwanaście monografii, ostatnio Upiory i inne powroty. Pamięć – historia – dramat (2005), Inny Szekspir (2009) oraz Nieludzie. Zajmuje się także tłumaczeniem prac naukowych z kilku języków (ponad piętnaście monografii, część tłumaczona wspólnie z Mateuszem Borowskim: J. L. Styan, Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce, 1995; H.-Th. Lehmann, Teatr postdramatyczny, 2005; E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, 2008 oraz Teatr i teatrologia, 2012; J. Butler, Żądanie Antygony, 2010; H. Foster, Powrót Realnego, 2010; F. Rokem, Wystawianie historii, 2010 oraz Filozofowie & ludzie teatru 2014; W. B. Worthen, Dramat: między literaturą a przedstawieniem, 2013; T. Bardini, Junkware czyli do odzysku, 2016). W 2017 roku w serii „Interpretacje” ukaże się polska wersja monografii Jussiego Parikki Owady i media, kolejna książka Eriki Fischer-Lichte Performatywność oraz Performans Diany Taylor. Tłumaczy także sztuki teatralne, między innymi Heinera Müllera, Elfriede Jelinek, Fritza Katera czy Laurenta Gaude. Wydarzenie jest realizowane w ramach cyklu spotkań organizowanych przez Katedrę Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z księgarnio-kawiarnią De Revolutionibus . W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się apokaliptycznych wizji przyszłości w wielu sferach kultury. Klimatolodzy i ekolodzy wieszczą rychłą katastrofę ekologiczną i związane z nią cierpienie milionów ludzi; filozofowie, przyglądając się rozpowszechnieniu fake newsów w Internecie, mówią o końcu sfery publicznej; socjologowie i politolodzy zaś, obserwując rosnącą popularność ruchów populistycznych w krajach Zachodu, mówią o końcu demokracji. Czy powszechne dziś przekonanie o zbliżającej się apokalipsie nie obnaża kruchości naszego zaufania do kategorii, którymi opisujemy świat? Czy mierzenie się z kryzysem może stać się impulsem do przemyślenia dotychczasowych sposobów bycia w świecie i utorowania drogi nowym wersjom przyszłości? Proponowany cykl spotkań ma na celu prezentację i krytyczną refleksję nad najnowszymi, scenariuszami przyszłości w naukach, sztukach i kulturze popularnej. Czy obrazy upadku człowieka w kontakcie z technologią, przedstawiane w takich serialach jak Black Mirror, mają rację bytu? Czy wobec kryzysu ekologicznego możemy z całą stanowczością stwierdzić, że jest już „po człowieku”?... Nie chodzi tu jednak wyłącznie o znane z kultury science fiction futurystyczne wizje rozwoju ludzkości, lecz także o rozwijające się współcześnie projekty polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i naukowe, które – być może – zrealizują się w przyszłości.

Zapraszamy na wykład performatywny Mateusza Chaberskiego. Umarł mamut, niech żyje mamut! O wskrzeszaniu wymarłych gatunków w sztuce i technonaukach. W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się publikacji popularnonaukowych na temat wymarłych gatunków, szczególnie tych, do których wyginięcia przyczynił się człowiek. Mają one na celu wzbudzić u czytelników uzasadnione poczucie winy i troskę o istniejące jeszcze życie na Ziemi. Tego typu opowieści przysłaniają jednak trwające już niemal 30 lat projekty naukowe zmierzające do wskrzeszenia wymarłych gatunków (de-extinction). Rosyjski geofizyk Siergiej Zimow, na przykład, tworzy na Syberii Park plejstoceński, w którym zamieszkałaby odtworzona za pomocą biotechnologii megafauna, a genetycy molekularni z Uniwersytetu Harvarda pracują nad przywróceniem do życia mamuta włochatego. Wskrzeszanie wymarłych gatunków stało się również impulsem do współpracy naukowców i artystów, o czym świadczy chociażby projekt Ressurecting the Sublime (2019) zmierzający do odtworzenia kwiatów Hibiscadelphus wilderianus porastających niegdyś wulkaniczne wzgórza Hawajów. Czemu służą tego typu projekty? W jaki sposób podważają dotychczasowe sposoby myślenia o tym co naturalne, kulturowe i technologiczne? Wreszcie, co by było, gdyby już stały się rzeczywistością? Mateusz Chaberski Mateusz Chaberski, doktorant w Katedrze Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Jego zainteresowania naukowe obejmują badania nad performatywnością, teorię asamblaży, badania nad afektami i studia nad antropocenem. Zastępca Dyrektora Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego i redaktor inicjujący. W 2015 roku opublikował książkę „Doświadczenie (syn)estetyczne. Performatywne aspekty przedstawień site-specific” (Kraków: Księgarnia Akademicka). W 2019 roku opublikował książkę „Asamblaże, asamblaże. Doświadczenie w zamglonym antropogenie” (Kraków: Księgarnia Akademicka). Wydarzenie jest pierwszym wykładem z cyklu spotkań organizowanych przez Katedrę Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z księgarnio-kawiarnią De Revolutionibus . W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się apokaliptycznych wizji przyszłości w wielu sferach kultury. Klimatolodzy i ekolodzy wieszczą rychłą katastrofę ekologiczną i związane z nią cierpienie milionów ludzi; filozofowie, przyglądając się rozpowszechnieniu fake newsów w Internecie, mówią o końcu sfery publicznej; socjologowie i politolodzy zaś, obserwując rosnącą popularność ruchów populistycznych w krajach Zachodu, mówią o końcu demokracji. Czy powszechne dziś przekonanie o zbliżającej się apokalipsie nie obnaża kruchości naszego zaufania do kategorii, którymi opisujemy świat? Czy mierzenie się z kryzysem może stać się impulsem do przemyślenia dotychczasowych sposobów bycia w świecie i utorowania drogi nowym wersjom przyszłości? Proponowany cykl spotkań ma na celu prezentację i krytyczną refleksję nad najnowszymi, scenariuszami przyszłości w naukach, sztukach i kulturze popularnej. Czy obrazy upadku człowieka w kontakcie z technologią, przedstawiane w takich serialach jak Black Mirror, mają rację bytu? Czy wobec kryzysu ekologicznego możemy z całą stanowczością stwierdzić, że jest już „po człowieku”?... Nie chodzi tu jednak wyłącznie o znane z kultury science fiction futurystyczne wizje rozwoju ludzkości, lecz także o rozwijające się współcześnie projekty polityczne, gospodarcze, ekonomiczne i naukowe, które – być może – zrealizują się w przyszłości.